«ΜΑΚΕΔΟΝΟΣΗΜΑ» ή Ειδικά Ενσημα Μακεδονίας, του Δημήτρη Μεντεσίδη

Τα «Μακεδονόσημα» ή ειδικά ένσημα της Μακεδονίας κυκλοφόρησαν το 1956 και χρησιμοποιήθηκαν σαν πρόσθετο τέλος στην αλληλογραφία που είχε γραφεία αποστολής τα ταχυδρομικά γραφεία της Μακεδονίας, όπως θα δούμε παρακάτω.

Στις 24 Αυγούστου1956 με απόφαση (αρ. πρωτ. 72007/43) των υπουργείων Οικονομικών και Συγκοινωνιών που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ αρ. 105 Β΄/26.9.1956 ορίστηκαν όλα τα σχετικά που αφορούσαν το πρόσθετο αυτό ειδικό τέλος που ετοποθετείτο στα ταχυδρομικά αντικείμενα αλληλογραφίας, δεμάτων και επιταγών εσωτερικού στην περιοχή της Μακεδονίας. Η απόφαση αυτή στηρίχθηκε στην υπ’ αριθμό 1095/5.7.56 πράξη του υπουργικού συμβουλίου με το ίδιο ως άνω θέμα. Σκοπός της επιβολής του πρόσθετου αυτού τέλους, ήταν η συλλογή χρημάτων υπέρ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (ιδρύθηκε το 1939), λόγω του ότι ο υπουργός των Οικονομικών σε εφαρμογή του προγράμματος οικονομιών, περιέκοψε ορισμένα κονδύλια από την κρατική επιχορήγηση της Εταιρείας.

Έτσι λοιπόν ορίστηκε σαν ημέρα ισχύος της είσπραξης του εν λόγω πρόσθετου τέλους η 6^η Σεπτεμβρίου 1956 (ημέρα έναρξης της 21^ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης) για την κλάση των 50 λεπτών και η 26^η Σεπτεμβρίου για την κλάση της 1 δραχμής.

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως η ημερομηνία έναρξης ισχύος του τέλους των 50 λεπτών, κοινοποιήθηκε στα ταχυδρομικά γραφεία της περιοχής Μακεδονίας μαζί με την ταυτόχρονη αποστολή και των ιδίων των ενσήμων (των 50 λεπτών) με την με αριθμό πρ. 73089/43 - 4.9.1956 διαταγή του υφυπουργού Συγκοινωνιών. Το ίδιο συνέβη και με την κλάση της 1 δραχμής που η κοινοποίηση της ισχύος και η αποστολή των ιδίων των ενσήμων έγινε με την με αριθμό πρ. 78153/43 – 17.9.1956 απόφαση – διαταγή του γενικού διευθυντή εντολή υπουργού Συγκοινωνιών.

Η χάραξη των γραμματοσήμων έγινε από το γνωστό καλλιτέχνη Α. Τάσσο. Τα γραμματόσημα αυτά εκτυπώθηκαν στο τυπογραφείο των «ΠΕΡΒΟΛΑΡΑΚΗ – ΛΥΚΟΓΙΑΝΝΗ». Τον Αύγουστο του 1958 ξανατυπώθηκε μια συμπληρωματική ποσότητα στο τυπογραφείο της «ΑΣΠΙΩΤΗ – ΕΛΚΑ».

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά αυτών των ειδικών ενσήμων ήταν τα παρακάτω:

α) Η κλάση των 50 λεπτών απεικόνιζε αρχαίο Μακεδονικό νόμισμα με τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β΄ (382-336 π.Χ) πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που βασίλευσε στην Μακεδονία την περίοδο 359-336 π.Χ. Η κλάση αυτή χρησιμοποιείτο για κάθε επιστολή εσωτερικού (συνηθισμένη ή ειδικής διαχείρισης) η οποία υπόκειντο σε ταχυδρομικά τέλη.Η αξία των 50 λεπτών της έκδοσης του 1956 συναντάται και χωρίς καθόλου οδόντωση.

β) Η κλάση της 1 δραχμής απεικόνιζε το μεγάλο έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.) που καταγόταν από τα Στάγειρα της Χαλκιδικής. Η κλάση αυτή χρησιμοποιείτο για κάθε επιταγή ή δέμα εσωτερικού.Η αξία της 1 δραχμής της έκδοσης του 1958 συναντάται και με τη διαγώνια επισήμανση ΑΚΥΡΟΝ. 

Αξίζει επίσης να αναφέρουμε, πως κατά την εκτύπωση των γραμματοσήμων αυτών, δημιουργήθηκαν διάφορες ποικιλίες εκτυπώσεων, λαθών και ιδιαιτεροτήτων όπως άλλωστε συνέβη σε πολλές άλλες σειρές. Έτσι συναντάμε γράμματα από τη λέξη ΦΙΛΙΠΠΟΣ που να είναι βουλωμένα με μελάνι, στίγματα στην εικόνα ή και εντυπωσιακές αναδιπλώσεις χαρτιού. 

Η πώληση αυτών των ειδικών ενσήμων γινόταν από τα ταχυδρομικά γραφεία της περιοχής της Μακεδονίας δηλαδή των νομών Θεσσαλονίκης, Ημαθίας, Καστοριάς, Κιλκίς, Κοζάνης, Πέλλας, Σερρών, Δράμας, Καβάλας, Φλώρινας και Χαλκιδικής. Σημειώνουμε πως τα παραπάνω ταχυδρομικά γραφεία εφοδίασαν και του ιδιώτες μεταπωλητές γραμματοσήμων μόνο με την κλάση των 50 λεπτών, με το χαρακτηριστικό εδώ, πως επί της αξίας των λιανικώς πωλουμένων γραμματοσήμων δεν χορηγούνταν το νόμιμο ποσοστό προμήθειας τους, που ήταν 5%.

Σημειώνουμε επίσης, πως επιστολές εσωτερικού οι οποίες ταχυδρομούνταν στους παραπάνω νομούς της Μακεδονίας και στις οποίες δεν είχε επικολληθεί το ειδικό ένσημο των 50 λεπτών επιβαρυνόταν με το διπλάσιο της αξίας αυτού δηλαδή 1 δραχμή (2 x 50 λεπτά = 1 δραχμή), η οποία εισπραττόταν σε βάρος του παραλήπτη, με την επικόλληση της ίδιας κατηγορίας ειδικού ένσημου εφ’ όσον οι επιστολές προοριζόταν για ταχυδρομικό γραφείο περιοχής της Μακεδονίας, με κοινού δε γραμματοσήμου αν αυτές προοριζόταν για ταχυδρομικό γραφείο της λοιπής Ελλάδας. Σε περίπτωση δε που ο παραλήπτης αρνείτο να καταβάλει το ανωτέρω ποσό, η επιστολή περιέπιπτε στην κατηγορία των «αχρήστων».

Εδώ αξίζει να αναφερθούμε σε ένα γεγονός που συνέβη μέσα στις 4-5 πρώτες μέρες από την κυκλοφορίας της κλάσης των 50 λεπτών και αφορά «Φιλοτελική εκμετάλλευση» της εποχής εκείνης(;). Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πως εντοπίσθηκαν επιστολές οι οποίες κατατέθηκαν σε ταχυδρομικά γραφεία τα οποία δεν υπαγόταν στην περιοχή της Μακεδονίας!! και οι οποίες είχαν επικολλημένο το ειδικό ένσημο των 50 λεπτών. Επειδή όμως, όπως ορίζονταν ρητά (με την εγκύκλιο 72008/43) τα ειδικά αυτά ένσημα εξεδόθησαν αποκλειστικά για την είσπραξη πρόσθετου τέλους στα ταχυδρομικά γραφεία της Μακεδονίας, όσες επιστολές βρέθηκαν με το πρόσθετο αυτό τέλος σε ταχυδρομικά γραφεία εκτός Μακεδονίας, θεωρήθηκαν σαν μη υπάρχουσες (άκυρες), είτε αυτό επικολλήθηκε για την προπληρωμή του τέλους της επιστολής, είτε για τη συμπλήρωση αυτού, είτε σαν επιπλέον των κανονικών τελών. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το ειδικό αυτό πρόσθετο τέλος, δεν διαγραφόταν με την προσθήκη του χρονολογικού σημάντρου (όπως όριζε το άρθρο 84 § 1 του Γενικού Κανονισμού των Ταχυδρομείων), αλλά έμπαινε μέσα σε κύκλο με έγχρωμο μολύβι και εφόσον μεν η επιστολή έφερε εκτός από αυτό το εδικό τέλος τα κανονικά γραμματόσημα (δηλ. ήταν κανονικά πληρωμένη), διαβιβαζόταν στον προορισμό της, σύμφωνα με τους κανονισμούς που ίσχυαν, εφόσον δε η επιστολή είχε ελλιπές τέλος, διαχειριζόταν σαν απροπλήρωτη ή ανεπαρκώς προπληρωμένη.

Επιστολή που προερχόταν από ταχυδρομικό γραφείο εκτός των ανωτέρω νομών της Μακεδονίας που αναφέραμε και είχε ακυρωμένο με χρονολογικό σήμαντρο το επικολλημένο σ’ αυτήν ειδικό ένσημο (50 λεπτών ή 1 δραχμής), δεν επιδίδονταν στον παραλήπτη αλλά καλούνταν ο ίδιος να αποσφραγίσει μπροστά στους ταχυδρομικούς υπαλλήλους την επιστολή και να παραλάβει μόνο το περιεχόμενό της, αφού προηγουμένως δηλώσει το ονοματεπώνυμό του, το επάγγελμα και την κατοικία του αποστολέα(!!) και να υπογράψει σχετικό πρωτόκολλο. Το περικάλυμμα (η επιστολή με τα «παράτυπα» ένσημα) υποβαλλόταν στην υπηρεσία των ταχυδρομείων μαζί με ένα αντίγραφο του πρωτοκόλλου. Σε περίπτωση άρνησης του παραλήπτη υποβαλλόταν πάλι η επιστολή αλλά μαζί με το περιεχόμενό της.

Και όλα αυτά, μόλις μέσα στις πρώτες μέρες της κυκλοφορίας τους, γιατί όπως αποδεικνύεται με εντολή που υπέγραφε ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Συγκοινωνιών Ιωάννης Φραγκάκης στις 12/9/1956, στάλθηκε ειδική διαταγή με εντολές για την αντιμετώπιση του φαινομένου της πιθανής «Φιλοτελικής εκμετάλλευσης».

Τα «Μακεδονόσημα» έπαυσαν να πωλούνται για επικόλληση σε επιτολές από την 6^η Μαρτίου 1959, αλλά διετηρούντο αποθέματα και των δυο αξιών στα Κεντρικά Ταχυδρομεία των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης για εξυπηρέτηση μόνο των φιλοτελιστών (πώληση ασφράγιστων σειρών). Στις 20 Αυγούστου τα ταχυδρομεία αυτά διατάχθηκαν να επιστρέψουν όσα αποθέματα είχαν στα ταμεία τους στο Κεντρικό Ταμείο Σφραγιστού Χάρτου. Από την 21^η Αυγούστου 1959 σταμάτησε και η πώλησή τους στους φιλοτελιστές.

Πιστεύω τελειώνοντας πως καλύφθηκε αρκετά η παρουσίαση αυτών των πρόσθετων τελών, που ίσχυαν μόνο στην περιοχή της Μακεδονίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΦΕΚ 105 Β΄/ 26.9.1956

2. Τα «Μακεδονόσημα»: Φιλοτέλεια τ. 339, Σεπτέμβριος 1956 και τ. 356 Ιούλιος 1959.

3. Δελτία ΤΤΤ από αρχεία της εποχής

4. Δημοπρασίες Α. Καραμήτσου

5. Πρωτότυπο υλικό από τη συλλογή Δημ. Παν. Μενεσίδη

6. Κατάλογος γραμματοσήμων «Χρ. Νάλτσα»

7. Κατάλογος γραμματοσήμων «ΕΡΜΗΣ»

8. Κατάλογος γραμματοσήμων «ΒΛΑΣΤΟΣ»