THE HOLY LAND-3000 YEARS OF PREPHILATELIC POSTAL HISTORY, Josef Aron

This groundbreaking work with a focus on the Holy Land includes much original research by the author as well as a well referenced summary of postal history research scattered across the journals of societies dedicated to study of Holy Land postal history and the development of postal communications. Covering the millennia from the biblical era to the advent of the Ottoman postal system the first letters illustrated display the earliest recorded notations referring to delivery of letters dating back to the late biblical period. For the period from Roman and Byzantine times to the eighteenth century, religious and other early archival documents, and the writings of travellers, have been scanned for information of postal history interest. There is much detail regarding the Crusader and Mameluk eras, and the Venetian postal system as it impacted on the Holy Land and the Levant. Much also has been gleaned from research into the archive known as the Genizah, a medieval Egyptian repository of Jewish and Islamic documents uncovered by researchers late in the nineteenth century but with much of its material still the subject of serious academic study. The system for information transmission referred to in those documents was hitherto unknown to postal historians. The latter portion of the book deals with the relevant portions of the Livorno archive auctioned by Robson Lowe in the mid-1980s, the growth of ecclesiastical and consular communication networks, the Napoleonic era and that of Mehemet Ali, and the forerunners to the nineteenth century French and Austrian maritime services as well as British packet services across the Mediterranean. Routes and rates are discussed in detail and all key known covers are listed with their markings analysed. Those listings both within chapter frameworks and in dedicated appendices have been enhanced by the way that the author has reviewed all major auction catalogues of sales including material relating to the area under examination. The book ends with chapters on the private forwarding services that supplemented the unreliable Ottoman Post, and disinfected mail from the Holy Land.

Informations from http://www.vaccari.it/editoria/libreria/libriinsconto.php

Ο ταχυδρόμος δεν πέθανε ακόμη. Νίκος Μπακουνάκης , Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2008

Το πιο παράξενο λογοτεχνικό βραβείο της Μεγάλης Βρετανίας απονεμήθηκε σε ένα φιλοτελικό βιβλίο με θέμα τους έλληνες αγροτικούς ταχυδρομικούς διανομείς. Η ιστορία μιας καθαρά αγγλικής παραδοξότητας .

Είναι 91 ετών, λέγεται Ντέρεκ Γουίλαν και το βιβλίο του για τους έλληνες αγροτικούς ταχυδρομικούς διανομείς, που εκδόθηκε από την Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία της Μεγάλης Βρετανίας, κέρδισε το βραβείο Diagram of Diagrams, ένα από τα πιο δημοφιλή βραβεία της Γηραιάς Αλβιώνος που δίνεται συνεχώς από το 1978. Νονός του βραβείου, το οποίο επιβραβεύει ένα παράδοξο βιβλίο, είναι το επαγγελματικό περιοδικό των άγγλων εκδοτών The Bookseller. Ο πλήρης τίτλος του βραβείου είναι Diagram Prize for Oddest Book Title of the Year. Οπως το γνωστότερο λογοτεχνικό βραβείο της Βρετανίας, το Booker, έχει το όνομα του χορηγού του, της εταιρείας τροφίμων Booker Group, το Diagram έχει το όνομα του δικού του χορηγού, της εκδοτικής επιχείρησης Diagram Group.Το εφετινό Diagram, που ανακοινώθηκε την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, είχε πανηγυρικό χαρακτήρα γιατί ήταν το βραβείο των 30 χρόνων αυτού του παράδοξου θεσμού, που γνωρίζει τεράστια δημοσιότητα στα διεθνή μέσα. Συναγωνίστηκαν βιβλία που είχαν ήδη κερδίσει το βραβείο. Και το Greek Rural Postmen and Their Cancellation Numbers, όπως είναι ο πρωτότυπος πλήρης τίτλος του βιβλίου του Ντέρεκ Γουίλαν, αναδείχθηκε πρώτο στην online ψηφοφορία που άρχισε στις 8 Αυγούστου και έκλεισε στις 4 Σεπτεμβρίου.Τι είναι το βιβλίο; Είναι ουσιαστικά ένας κατάλογος όλων των ακυρωτικών αριθμών, από το 1 ως το 1195, που χρησιμοποιούσαν οι αγροτικοί διανομείς από το 1911, δηλαδή από τότε που ιδρύθηκε η ελληνική αγροτική ταχυδρομική υπηρεσία. Μέσα από τις λίστες αυτές, που συνοδεύονται από κείμενα, εικόνες και επεξηγηματικά σχόλια, παρουσιάζεται όλο το σύστημα της αγροτικής ταχυδρομικής υπηρεσίας, της οποίας οι διανομείς ήταν για δεκαετίες η μοναδική επαφή των αγροτικών κοινοτήτων με τον έξω κόσμο.Δεν στάθηκε δυνατόν να βρούμε τον συγγραφέα Ντέρεκ Γουίλαν. Και απ' ό,τι διαπιστώσαμε δεν μπόρεσαν να τον βρουν ούτε οι δημοσιογράφοι των αγγλικών μέσων ενημέρωσης που αφιέρωσαν στο βραβευμένο βιβλίο μεγάλα ρεπορτάζ. Πάντως ο εκ των εκδοτών του Bookseller και υπεύθυνος του διαγωνισμού Φίλιπ Στόουν δήλωσε ότι οι βρετανοί ψηφοφόροι που πήραν μέρος στη διαδικασία μπορεί να επέλεξαν αυτό το βιβλίο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κατάργηση των αγροτικών ταχυδρομικών διανομέων στη Βρετανία. Το βραβείο δεν έχει χρηματικό έπαθλο. Συμβάλλει όμως στην άνοδο των πωλήσεων. Και όπως δήλωσε με χιούμορ ο Φίλιπ Στόουν, το Greek Rural Postmen, έκδοση που απευθύνεται αποκλειστικά σε φιλοτελιστές, αύξησε τις πωλήσεις του κατά 1.000%: ενώ είχε πουλήσει μόνο ένα αντίτυπο τις δύο εβδομάδες που προηγήθηκαν της ανακοίνωσης του βιβλίου, μετά την ανακοίνωση οι πωλήσεις... εκτινάχθηκαν στα 10 αντίτυπα.Το Diagram Prize αλλά και το βιβλίο με το ελληνικό θέμα που πήρε το βραβείο των βραβείων είναι καθαρά βρετανικά και ως προς το χιούμορ και ως προς τη σύλληψη. Το βραβείο δημιουργήθηκε το 1978 από το Bookseller με σκοπό να σπάσει κάπως τη σοβαροφάνεια και την πλήξη της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Φραγκφούρτης. Κριτήριό του είναι η παραδοξότητα του τίτλου αλλά και του περιεχομένου ενός βιβλίου. Στη διάρκεια των 30 χρόνων κάποια από τα βιβλία που βραβεύτηκαν έγιναν τεράστιες εμπορικές επιτυχίες, όπως το περίφημο How to Shit in the Woods: An Environmentally Sound Approach to a Lost Art (Πώς να χ... στα δάση, Ten Speed Press), που έκανε πωλήσεις άνω του ενός εκατομμυρίου αντιτύπων.Το βραβευμένο βιβλίο είναι επίσης καθαρά βρετανικό προϊόν. Εκδόθηκε από την Ελληνική Φιλοτελική Εταιρεία της Μεγάλης Βρετανίας (Hellenic Philatelic Society of Great Britain), μια εταιρεία που έχει ιδρυθεί το 1960, το συμβούλιό της αποτελείται αποκλειστικά από Βρετανούς - μόνο άνδρες - και ο αρκούντως εκκεντρικός εταιρικός σκοπός της είναι η ενθάρρυνση της συλλογής ελληνικών γραμματοσήμων και η καλλιέργεια της μελέτης τους. Το βιβλίο του Ντέρεκ Γουίλαν έχει ήδη κριθεί θετικά από το περιοδικό της Βασιλικής Φιλοτελικής Εταιρείας του Λονδίνου (Ιανουάριος 1995).Φαίνεται ότι αυτό το βραβείο προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις. Το σάιτ του BBC News έχει καλέσει τους χρήστες του να εμπνευστούν ιστορίες από το βραβευμένο βιβλίο. Μία από αυτές έχει ως ήρωα τον ταχυδρομικό διανομέα που άκουγε στο όνομα Δημήτρης Βασιλικός και μοίραζε γράμματα στα χωριά της Ελασσόνας. Οταν πέθανε, σε ηλικία 87 ετών, ο γιος του ανακάλυψε σε μια σοφίτα 17 σακούλες με γράμματα που είχαν μεν σφραγιστεί, με τους ακυρωτικούς αριθμούς, αλλά δεν είχαν ποτέ διανεμηθεί.Αλλά η πιο σοβαρή αντίδραση είναι η εξαγωγή του βραβείου. Ηδη αναγγέλθηκε ένα αντίστοιχο γερμανικό βραβείο, με τίτλο Kuriosester Buchtitel, και νονό ένα λογοτεχνικό μπλογκ, το Literary Salon. Μπορεί όμως ένα τόσο βρετανικό βραβείο να ευδοκιμήσει έξω από τα χωράφια του χιούμορ και της ειρωνείας; Ιδού το νέο μεγάλο ερώτημα στο οποίο μας οδηγεί ένας... έλληνας αγροτικός ταχυδρομικός διανομέας.

Πότε έφθασαν τα πρώτα επισημασμένα με ''ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ'' γραμματόσημα στην Κοζάνη, του Δημήτρη Παν. Μεντεσίδη

«ΜΑΚΕΔΟΝΟΣΗΜΑ» ή Ειδικά Ενσημα Μακεδονίας, του Δημήτρη Μεντεσίδη

Τα «Μακεδονόσημα» ή ειδικά ένσημα της Μακεδονίας κυκλοφόρησαν το 1956 και χρησιμοποιήθηκαν σαν πρόσθετο τέλος στην αλληλογραφία που είχε γραφεία αποστολής τα ταχυδρομικά γραφεία της Μακεδονίας, όπως θα δούμε παρακάτω.

Στις 24 Αυγούστου1956 με απόφαση (αρ. πρωτ. 72007/43) των υπουργείων Οικονομικών και Συγκοινωνιών που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ αρ. 105 Β΄/26.9.1956 ορίστηκαν όλα τα σχετικά που αφορούσαν το πρόσθετο αυτό ειδικό τέλος που ετοποθετείτο στα ταχυδρομικά αντικείμενα αλληλογραφίας, δεμάτων και επιταγών εσωτερικού στην περιοχή της Μακεδονίας. Η απόφαση αυτή στηρίχθηκε στην υπ’ αριθμό 1095/5.7.56 πράξη του υπουργικού συμβουλίου με το ίδιο ως άνω θέμα. Σκοπός της επιβολής του πρόσθετου αυτού τέλους, ήταν η συλλογή χρημάτων υπέρ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (ιδρύθηκε το 1939), λόγω του ότι ο υπουργός των Οικονομικών σε εφαρμογή του προγράμματος οικονομιών, περιέκοψε ορισμένα κονδύλια από την κρατική επιχορήγηση της Εταιρείας.

Έτσι λοιπόν ορίστηκε σαν ημέρα ισχύος της είσπραξης του εν λόγω πρόσθετου τέλους η 6^η Σεπτεμβρίου 1956 (ημέρα έναρξης της 21^ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης) για την κλάση των 50 λεπτών και η 26^η Σεπτεμβρίου για την κλάση της 1 δραχμής.

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως η ημερομηνία έναρξης ισχύος του τέλους των 50 λεπτών, κοινοποιήθηκε στα ταχυδρομικά γραφεία της περιοχής Μακεδονίας μαζί με την ταυτόχρονη αποστολή και των ιδίων των ενσήμων (των 50 λεπτών) με την με αριθμό πρ. 73089/43 - 4.9.1956 διαταγή του υφυπουργού Συγκοινωνιών. Το ίδιο συνέβη και με την κλάση της 1 δραχμής που η κοινοποίηση της ισχύος και η αποστολή των ιδίων των ενσήμων έγινε με την με αριθμό πρ. 78153/43 – 17.9.1956 απόφαση – διαταγή του γενικού διευθυντή εντολή υπουργού Συγκοινωνιών.

Η χάραξη των γραμματοσήμων έγινε από το γνωστό καλλιτέχνη Α. Τάσσο. Τα γραμματόσημα αυτά εκτυπώθηκαν στο τυπογραφείο των «ΠΕΡΒΟΛΑΡΑΚΗ – ΛΥΚΟΓΙΑΝΝΗ». Τον Αύγουστο του 1958 ξανατυπώθηκε μια συμπληρωματική ποσότητα στο τυπογραφείο της «ΑΣΠΙΩΤΗ – ΕΛΚΑ».

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά αυτών των ειδικών ενσήμων ήταν τα παρακάτω:

α) Η κλάση των 50 λεπτών απεικόνιζε αρχαίο Μακεδονικό νόμισμα με τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β΄ (382-336 π.Χ) πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που βασίλευσε στην Μακεδονία την περίοδο 359-336 π.Χ. Η κλάση αυτή χρησιμοποιείτο για κάθε επιστολή εσωτερικού (συνηθισμένη ή ειδικής διαχείρισης) η οποία υπόκειντο σε ταχυδρομικά τέλη.Η αξία των 50 λεπτών της έκδοσης του 1956 συναντάται και χωρίς καθόλου οδόντωση.

β) Η κλάση της 1 δραχμής απεικόνιζε το μεγάλο έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.) που καταγόταν από τα Στάγειρα της Χαλκιδικής. Η κλάση αυτή χρησιμοποιείτο για κάθε επιταγή ή δέμα εσωτερικού.Η αξία της 1 δραχμής της έκδοσης του 1958 συναντάται και με τη διαγώνια επισήμανση ΑΚΥΡΟΝ. 

Αξίζει επίσης να αναφέρουμε, πως κατά την εκτύπωση των γραμματοσήμων αυτών, δημιουργήθηκαν διάφορες ποικιλίες εκτυπώσεων, λαθών και ιδιαιτεροτήτων όπως άλλωστε συνέβη σε πολλές άλλες σειρές. Έτσι συναντάμε γράμματα από τη λέξη ΦΙΛΙΠΠΟΣ που να είναι βουλωμένα με μελάνι, στίγματα στην εικόνα ή και εντυπωσιακές αναδιπλώσεις χαρτιού. 

Η πώληση αυτών των ειδικών ενσήμων γινόταν από τα ταχυδρομικά γραφεία της περιοχής της Μακεδονίας δηλαδή των νομών Θεσσαλονίκης, Ημαθίας, Καστοριάς, Κιλκίς, Κοζάνης, Πέλλας, Σερρών, Δράμας, Καβάλας, Φλώρινας και Χαλκιδικής. Σημειώνουμε πως τα παραπάνω ταχυδρομικά γραφεία εφοδίασαν και του ιδιώτες μεταπωλητές γραμματοσήμων μόνο με την κλάση των 50 λεπτών, με το χαρακτηριστικό εδώ, πως επί της αξίας των λιανικώς πωλουμένων γραμματοσήμων δεν χορηγούνταν το νόμιμο ποσοστό προμήθειας τους, που ήταν 5%.

Σημειώνουμε επίσης, πως επιστολές εσωτερικού οι οποίες ταχυδρομούνταν στους παραπάνω νομούς της Μακεδονίας και στις οποίες δεν είχε επικολληθεί το ειδικό ένσημο των 50 λεπτών επιβαρυνόταν με το διπλάσιο της αξίας αυτού δηλαδή 1 δραχμή (2 x 50 λεπτά = 1 δραχμή), η οποία εισπραττόταν σε βάρος του παραλήπτη, με την επικόλληση της ίδιας κατηγορίας ειδικού ένσημου εφ’ όσον οι επιστολές προοριζόταν για ταχυδρομικό γραφείο περιοχής της Μακεδονίας, με κοινού δε γραμματοσήμου αν αυτές προοριζόταν για ταχυδρομικό γραφείο της λοιπής Ελλάδας. Σε περίπτωση δε που ο παραλήπτης αρνείτο να καταβάλει το ανωτέρω ποσό, η επιστολή περιέπιπτε στην κατηγορία των «αχρήστων».

Εδώ αξίζει να αναφερθούμε σε ένα γεγονός που συνέβη μέσα στις 4-5 πρώτες μέρες από την κυκλοφορίας της κλάσης των 50 λεπτών και αφορά «Φιλοτελική εκμετάλλευση» της εποχής εκείνης(;). Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πως εντοπίσθηκαν επιστολές οι οποίες κατατέθηκαν σε ταχυδρομικά γραφεία τα οποία δεν υπαγόταν στην περιοχή της Μακεδονίας!! και οι οποίες είχαν επικολλημένο το ειδικό ένσημο των 50 λεπτών. Επειδή όμως, όπως ορίζονταν ρητά (με την εγκύκλιο 72008/43) τα ειδικά αυτά ένσημα εξεδόθησαν αποκλειστικά για την είσπραξη πρόσθετου τέλους στα ταχυδρομικά γραφεία της Μακεδονίας, όσες επιστολές βρέθηκαν με το πρόσθετο αυτό τέλος σε ταχυδρομικά γραφεία εκτός Μακεδονίας, θεωρήθηκαν σαν μη υπάρχουσες (άκυρες), είτε αυτό επικολλήθηκε για την προπληρωμή του τέλους της επιστολής, είτε για τη συμπλήρωση αυτού, είτε σαν επιπλέον των κανονικών τελών. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το ειδικό αυτό πρόσθετο τέλος, δεν διαγραφόταν με την προσθήκη του χρονολογικού σημάντρου (όπως όριζε το άρθρο 84 § 1 του Γενικού Κανονισμού των Ταχυδρομείων), αλλά έμπαινε μέσα σε κύκλο με έγχρωμο μολύβι και εφόσον μεν η επιστολή έφερε εκτός από αυτό το εδικό τέλος τα κανονικά γραμματόσημα (δηλ. ήταν κανονικά πληρωμένη), διαβιβαζόταν στον προορισμό της, σύμφωνα με τους κανονισμούς που ίσχυαν, εφόσον δε η επιστολή είχε ελλιπές τέλος, διαχειριζόταν σαν απροπλήρωτη ή ανεπαρκώς προπληρωμένη.

Επιστολή που προερχόταν από ταχυδρομικό γραφείο εκτός των ανωτέρω νομών της Μακεδονίας που αναφέραμε και είχε ακυρωμένο με χρονολογικό σήμαντρο το επικολλημένο σ’ αυτήν ειδικό ένσημο (50 λεπτών ή 1 δραχμής), δεν επιδίδονταν στον παραλήπτη αλλά καλούνταν ο ίδιος να αποσφραγίσει μπροστά στους ταχυδρομικούς υπαλλήλους την επιστολή και να παραλάβει μόνο το περιεχόμενό της, αφού προηγουμένως δηλώσει το ονοματεπώνυμό του, το επάγγελμα και την κατοικία του αποστολέα(!!) και να υπογράψει σχετικό πρωτόκολλο. Το περικάλυμμα (η επιστολή με τα «παράτυπα» ένσημα) υποβαλλόταν στην υπηρεσία των ταχυδρομείων μαζί με ένα αντίγραφο του πρωτοκόλλου. Σε περίπτωση άρνησης του παραλήπτη υποβαλλόταν πάλι η επιστολή αλλά μαζί με το περιεχόμενό της.

Και όλα αυτά, μόλις μέσα στις πρώτες μέρες της κυκλοφορίας τους, γιατί όπως αποδεικνύεται με εντολή που υπέγραφε ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Συγκοινωνιών Ιωάννης Φραγκάκης στις 12/9/1956, στάλθηκε ειδική διαταγή με εντολές για την αντιμετώπιση του φαινομένου της πιθανής «Φιλοτελικής εκμετάλλευσης».

Τα «Μακεδονόσημα» έπαυσαν να πωλούνται για επικόλληση σε επιτολές από την 6^η Μαρτίου 1959, αλλά διετηρούντο αποθέματα και των δυο αξιών στα Κεντρικά Ταχυδρομεία των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης για εξυπηρέτηση μόνο των φιλοτελιστών (πώληση ασφράγιστων σειρών). Στις 20 Αυγούστου τα ταχυδρομεία αυτά διατάχθηκαν να επιστρέψουν όσα αποθέματα είχαν στα ταμεία τους στο Κεντρικό Ταμείο Σφραγιστού Χάρτου. Από την 21^η Αυγούστου 1959 σταμάτησε και η πώλησή τους στους φιλοτελιστές.

Πιστεύω τελειώνοντας πως καλύφθηκε αρκετά η παρουσίαση αυτών των πρόσθετων τελών, που ίσχυαν μόνο στην περιοχή της Μακεδονίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΦΕΚ 105 Β΄/ 26.9.1956

2. Τα «Μακεδονόσημα»: Φιλοτέλεια τ. 339, Σεπτέμβριος 1956 και τ. 356 Ιούλιος 1959.

3. Δελτία ΤΤΤ από αρχεία της εποχής

4. Δημοπρασίες Α. Καραμήτσου

5. Πρωτότυπο υλικό από τη συλλογή Δημ. Παν. Μενεσίδη

6. Κατάλογος γραμματοσήμων «Χρ. Νάλτσα»

7. Κατάλογος γραμματοσήμων «ΕΡΜΗΣ»

8. Κατάλογος γραμματοσήμων «ΒΛΑΣΤΟΣ»